Pessimisten verdedigen hun negatieve wereldbeeld als ‘realisme’. Maar hoe realistisch is het om te denken dat de meeste dingen fout gaan?
Onderzoek van psycholoog Jeremy Clifton toont aan dat een pessimistische visie je niet gelukkiger maakt. Het leert je de wereld te zien in termen van beperkingen, bedreigingen en schaarste. Wil jij daarin leven?
Deze instelling heeft verstrekkende gevolgen. Door constant uit te gaan van mislukking, word je blind voor de kansen van uitdagingen. Wat velen beschouwen als ‘helder inzicht’, blijkt een vorm van cognitieve zelf-sabotage die kan leiden tot depressie en angst.
Wat is het alternatief voor pessimisme? Probeer strategisch optimisme.
Hoe vormen overtuigingen je realiteit?
Jeremy Clifton werkt als directeur van het ‘Primals Project’ aan de Universiteit van Pennsylvania. Hij doet onderzoek naar onderliggende overtuigingen over de wereld rondom ons.
Primaire wereldovertuigingen zijn onze diepste aannames over de wereld (veilig of gevaarlijk, zinvol of zinloos, overvloedig of schaars). Clifton’s onderzoek toont aan dat deze overtuigingen onze ervaringen niet alleen weerspiegelen, maar ze actief creëren. Mensen die geloven dat de wereld veilig en vol mogelijkheden is, voelen zich beter, presteren beter, innoveren meer en bouwen sterkere relaties op.
Human action may not express who we are but where we think we are. Much of our life—joy and suffering—depends on our worldview.
Jeremy Clifton
Bij een mogelijke slechte afloop letten je hersenen hoofdzakelijk op bedreigingen. Dit maakt je hyperwaakzaam voor problemen en filtert bewijs van mogelijke oplossingen weg. Dit was een goede strategie op de savanne waar de moderne mens zich ontwikkelde, maar werkt vaak tegen ons in onze complexe en dynamische maatschappij.
Positieve overtuigingen leiden tot meer activiteit in hersengebieden die geassocieerd worden met toenadering en creatieve probleemoplossing. De ‘realistische’ voorbereiding van pessimisten traint hun hersenen om problemen te verwachten én te creëren.
Catastroferen is geen waakzaamheid, maar angst
Andere psychologen zien het als een zorgwekkende culturele trend dat catastroferen ‘modieus’ is geworden. De nadruk ligt dan op (wereld)problemen zonder aandacht voor de menselijke capaciteit om ze op te lossen. Iemand die wijst op alles wat mis kan gaan, is ‘bewust’ en ‘geïnformeerd’, terwijl optimisten ‘naïef’ zijn.
Deze gevaarlijke culturele verschuiving maakt van pessimisme een deugd en van hoop een gebrek. De visie van de wereld als een plek van verval draagt bij aan de torenhoge angst- en hopeloosheidscijfers onder tieners. We bereiden kinderen voor op depressie in plaats van de realiteit, terwijl objectieve welzijnsmetingen zijn verbeterd.
Nieuws- en social media voeden deze trend. Het stort een constante stroom van ellende in de wereld over ons heen, waarbij opinie belangrijker lijkt dan feiten. Ook verdraaide feiten en aannames zijn een grote bedreiging.
Veel van dit is informatie waar we niets mee kunnen en dat maakt ons hulpeloos. Het tekent een beeld van een donkere en bedreigende wereld waar wij geen verschil kunnen maken. En dat maakt ons niet vrolijk!
Feitelijkheid en impact maken
Wij zijn niet op aarde om te overleven, maar om een positief verschil te maken met onze bijdragen aan de maatschappij! Onze bijdragen – groot en klein – kunnen de negatieve spiraal ombuigen naar positieve ontwikkelingen en een menswaardige maatschappij.
Het boek Factfulness van Hans Rosling toont dat het negatieve wereldbeeld van de meeste mensen, gebaseerd is op verkeerde feiten. De subtitel is ‘Ten Reasons We’re Wrong About the World—And Why Things Are Better Than You Think’. Ondanks de negatieve tendens van de media zijn er veel positieve ontwikkelingen.
In het leven staan alsof er constant de dreiging is van een gigantische muizenval, is geen leven, hooguit overleven. Angst en pessimisme beperken je meer dan je denkt.
Vijf opties voor strategisch optimisme
Strategisch optimisme gaat niet om het ontkennen van problemen; het gaat om een instelling van handelingsbekwaamheid in plaats van hulpeloosheid.
Er zijn een aantal verschuivingen in denkwijze om je brein te trainen optimistischer te zijn:
- Begin met mogelijkheden, niet met problemen. Verander de vraag van “Wat is er mis?” naar “Wat is er mogelijk?”.
- Behandel tegenslagen als informatie, geen bewijs van falen. Zie uitdagingen als datapunten om je aanpak te verbeteren, in plaats van als een onvermijdelijk lot.
- Ontwikkel capaciteit in plaats van voorbereiding op catastrofes: Focus op vaardigheden, relaties en veerkracht om met onzekerheid om te gaan, in plaats van worstcasescenario’s te repeteren.
- Houd gesprekken gaande met “Ja, en…”. Erken uitdagingen, maar koppel de vraag: “En wat zou hier mogelijk zijn?”.
- Verzamel bewijs van wat werkt: Train je brein om vooruitgang en positieve uitkomsten te merken.
Maak het verschil!
Wanneer je wereldbeeld verschuift van schaarste naar mogelijkheid, creëer je niet alleen een beter gevoel voor jezelf, maar ben je ook een bron van energie en innovatie voor anderen. Dit leidt tot positieve uitstraling in je omgeving.
Pessimisme is geen realisme, maar het toegeven aan negatieve tendenzen. Constante waakzaamheid maakt je wantrouwig. Zoals Rutger Bregman aangaf in De meeste mensen deugen, is de mens vriendelijker dan we aannemen. Wil je realistisch zijn, ga dan uit van ‘Vertrouwen is goed, controleren is beter!’.
Elke dag maken we een keuze over de wereld die we creëren. De wetenschap is duidelijk: mensen die kiezen voor hoop boven wanhoop, presteren beter, innoveren meer en dragen meer bij aan het oplossen van wereldproblemen. Elke reactie op een uitdaging is een stem voor de wereld waarin we willen leven.
De wereld is niet zwart-wit en problemen zijn vaak overkomelijk met goede wil. Door de nadruk te leggen op problemen zonder aandacht voor lessen en mogelijkheden beperken wij wat haalbaar is om een betere wereld op te bouwen.
Positieve krachten zijn nodig om ons wereldbeeld om te buigen. Ben jij bereid om een verschil te maken? Ben je dat niet, vraag je dan eens af of je daarmee een deel van het probleem bent!
