Mensen houden van de zekerheid van comfort. Het geeft houvast in een chaotische wereld. We willen weten hoe het zit, wie de goeden en slechten zijn, en wat de ‘juiste’ manier van denken is.
Maar wat als de drang naar zekerheid onze persoonlijke groei in de weg staat? Wat als de bereidheid om te twijfelen, om je eigen waarheden te herzien, de sleutel is tot ontwikkeling?
Dit is geen pleidooi voor stuurloosheid, maar een uitnodiging om je persoonlijke dogma’s op te schudden.
Een aantal denkers biedt handvatten met pittige citaten.
De paradox van zelfvertrouwen en zekerheid
Charles Bukowski, nooit te beroerd om de boel op te schudden, vatte het mooi samen:
The problem with the world is that the intelligent people are full of doubts, while the stupid ones are full of confidence.
Charles Bukowski
Hard maar waar. Hoe intelligenter, des te meer perspectieven en aspecten zie je. Hoe meer je leert over een onderwerp, hoe bewuster je bent van de complexiteit en nuances. Echte experts zijn voorzichtig; ze weten wat ze nog niet weten.
Onwetenden hebben daar geen last van. Hun wereldbeeld is simpel en de antwoorden zijn makkelijk. Dat geeft een onterecht gevoel van vertrouwen. De politieke extremen maken daar misbruik van. Volksmennerij begint met een eenvoudige visie.
Schooling tegenover educatie
De gesloten geest wordt ons vroeg aangeleerd. We moeten stampen, feiten leren, de ‘juiste’ antwoorden geven.
I never allowed my schooling to get in the way of my education.
Mark Twain
School is het systeem, de regels, het volgen. Educatie is de persoonlijke zoektocht, de nieuwsgierigheid, het kritisch denken. Het is het proces waarbij je zelf leert waarom iets zo is, in plaats van alleen te accepteren dat het zo is. Een open geest kiest voor educatie, als de school al lang voorbij is.
Helaas is er een grote groep mensen die na school nooit meer een boek aanraakt. Dit is een gemiste kans om te groeien, een kritische geest en eigen inzichten te ontwikkelen. En dan ben je ontvankelijker voor eenvoudige oplossingen zonder nuance.
Waar richt een open geest zich op?
Eleanor Roosevelt gaf een pittige definitie:
Great minds discuss ideas.
Average minds discuss events.
Small minds discuss people.
Dit is een thermometer voor je groei. Waar gaan jouw gesprekken over? Let eens een week op jezelf: blijf je hangen in het laatste nieuws of roddels? Of zoek je naar de onderliggende ideeën, de ‘waarom’-vragen?
De verschuiving van gebeurtenissen naar ideeën is geen intellectueel elitisme. Het is de bereidheid om dieper te graven. Om te vragen: “Waarom denk ik dit?” in plaats van alleen te reageren.
Kennis nemen van nieuwe ideeën vereist een open geest. Je moet bereid zijn je eigen ideeën te laten uitdagen en andermans ideeën te begrijpen, zelfs als je het er totaal mee oneens bent.
De bereidheid om ideeën te onderzoeken begint bij luisteren – niet om te reageren, maar om écht te begrijpen.
De waarheid is traag
Hier komt het lastigste punt. Vaak zijn die comfortabele zekerheden gebaseerd op onwaarheden. En hier legt Chomsky de vinger op de zere plek van ons informatietijdperk:
It takes one minute to tell a lie, and an hour to refute it.
Noam Chomsky
Een leugen is simpel, interessant en appelleert aan ons onderbuikgevoel. De waarheid is vaak complex, genuanceerd en kost tijd.
Sommige leugens worden snel doorzien, maar vele zijn sluw. Ze zijn er niet om te overtuigen, maar om de aandacht af te leiden. Ze worden herhaald tot ze waarheid lijken.
De leugenaar vindt feitelijke correctheid vaak niet belangrijk; het doel is om opinie tot waarheid te verheffen. Dit effect is het duidelijkst aan de extremen van het politieke spectrum, waar de zekerheid het hoogst is en de twijfel afwezig is.
Groei begint bij twijfel en onzekerheid
Uit Bukowski’s citaat blijkt dat zelfverzekerdheid een valkuil is. Als je erg zeker van je zaak bent, kijk dan kritisch naar de ideeën en feiten waarop dat is gebaseerd. Het is een teken van intelligentie en moed om te zeggen: “Dat weet ik niet, omdat ik me er nooit in heb verdiept.” Vraag de ander geïnteresseerd naar de bronnen van diens inzichten.
Twain’s citaat roept op tot nieuwsgierigheid en niet te vertrouwen op schoolwijsheid en overgenomen inzichten. Nieuwe dingen leren – willen leren – houdt je hersenen flexibel. De groei van het aantal verbindingen in je brein is een investering die je een leven lang betrokken en geïnteresseerd houdt.
Accepteer met Chomsky dat de waarheid tijd kost. Feiten zijn makkelijk over te nemen, maar inzichten moeten groeien uit de verbanden die je legt.
Elanor’s observatie toont hoe je bijdrage aan discussies waarde toevoegt of dat je met de massa meepraat. Bepaal welke kwaliteit past bij jouw rol in interacties, van plezier tot pittige onderwerpen.
Persoonlijke groei is het loslaten van zekerheden om je eigen inzichten te ontwikkelen. Het is een investering in jezelf, je karakter en je bijdrage aan de maatschappij.
